Succes in Rwanda: schijn of realiteit?

Ik erger mij mateloos aan alle buitenlandse parlementsleden die hier met hun chic vliegtuig landen om te zeggen hoe goed het hier wel gaat. Ze zouden beter eens wat verder het land intrekken. Het gaat hier helemaal zo goed niet zoals alle hoogstaande figuren die op bezoek komen beweren. Eén van de vele Rwandezen die onschuldig in de gevangenis zit zal wel niet akkoord zijn met die succesverhalen. Ook de mensen die met moeite rondkomen en de prijzen zien stijgen of het schoolgeld omhoog zien gaan, zullen wel eens hun neus ophalen bij zulke berichten. Boeren zien hun situatie vaak verslechteren in plaats van verbeteren.

Recent kreeg ik een buitenlands persartikel toegestuurd dat eens de vinger op de pols legt. Naast alle succesverhalen die in binnen- en buitenland over Rwanda verteld worden, zijn in dit artikel eindelijk eens wat kritische noten te horen. Dit sluit volgens mij ook veel meer aan bij de realiteit dan de cijfergegevens die de Rwandese overheid zo graag de wereld instuurt en die overal als waarheid opgepikt wordt. De basisvraag in het artikel is de vraag waarom mensenrechtenactivisten nog altijd zo ontevreden zijn terwijl alles toch zo goed schijnt te gaan (op papier). Rwanda zou een voorbeeld zijn voor armoedebestrijding en ontwikkeling in derdewereldlanden. Ik heb daar toch ernstige vragen bij. Zoals al eens gezegd Rwanda is Kigali niet.

Enkele belangrijke vaststellingen uit het artikel:
- Levensomstandigheden van Rwandezen vandaag zijn nog stukken slechter dan voor de oorlog van 1990.
- Het onderscheid Hutu-Tutsi leeft nog heel sterk, hoewel de overheid dat onderscheid op alle mogelijke manieren probeert te negeren of toch zeker niet meer wil erkennen.
- 62% van de plattelandsbevolking leeft van minder dan 0,44 dollar per dag terwijl dat in 1990 slechts 50,3% was.
- De 20% rijksten in Rwanda waren in 2000 goed voor 51,4% van het BBP terwijl de 20% armsten maar goed zijn voor 5,4% van het BBP waardoor Rwanda deel uitmaakt van de 15% landen waar de rijkdom het meest ongelijk verdeeld is. (in 1990 waren die percentages 48,3% en 7,6% - de situatie is dus nog een heel stuk verslechterd).
- Bijgevolg kampt een derde van de bevolking met voedseltekorten en in sommige regio’s is dat zelfs 40%. Ook de levensverwachting van een gemiddelde Rwandees (44 jaar) is één van de 20 laagste levensverwachtingen ter wereld.
- Hoewel bijna 90% van de bevolking van de landbouw leeft, krijgt de landbouwsector slechts 3% van het overheidsbudget van de huidige regering (ver van de 10% die daar het FA0 aanbevolen wordt). 85% van de bevolking is Hutu en die werken voornamelijk op het platteland. Zij worden dus het meest getroffen. Deze regering is een Tutsi-regering.
- De uitgaven voor de gezondheidszorg is 10 dollar per inwoners, oftewel drie keer minder dan in het gemiddeld ontwikkelingsland (34 dollar per inwoner)
- Door de armoede haakt 30% van de kinderen op het platteland af voor het vierde jaar van de lagere school.
- De huidige regering neemt op wereldvlak de eerste plaats in als het aankomt op militaire uitgaven. Volgens de CIA wordt 13% van het BNP in Rwanda gebruikt voor militaire uitgaven. Zelfs 10% van de ontwikkelingshulp komt terecht in repressieorganen zoals politie en leger (dat is het dubbel van het deel dat in de landbouwsector geïnvesteerd wordt). Het Rwandese leger bestaat ook voor 90% uit Tutsi’s (de minderheid).

De conclusie in het artikel is dat het huidige evenwicht nog heel fragiel is. Een meerderheid van de bevolking krijgt niet de aandacht van de regering die ze zou moeten krijgen. Er moet enorm veel geïnvesteerd worden in repressie om het huidig evenwicht te bewaken. Alle factoren voor een nieuwe etnische confrontatie zijn nog steeds aanwezig. Het feit dat Rwanda soms bijna onvoorwaardelijke hulp krijgt van donoren zonder zich vragen te stellen over de politieke of reële situatie of zich tevreden stellen met succesverhalen uit het rijkere Kigali betekent dat men de realiteit volledig negeert en dat er veel kans is dat Rwanda in de toekomst opnieuw getroffen wordt door catastrophes.

Rwandezen zeggen mij dat alles in dit artikel waar is, maar dat dit informatie is die ze niet willen weten, of toch niet officieel. Als de overheid weet dat ze dergelijke informatie krijgen, wordt het riskant voor hen. En de overheid weet veel. Email en telefoonlijnen worden gecontroleerd. Er wordt zelfs niet echt een geheim van gemaakt.

Uiteraard zijn er ook heel wat positieve dingen gebeurd (die wel niet allemaal aan de Rwandese regering toe te schrijven zijn). Men komt van ver en op korte termijn is vrij veel veranderd. Maar alle dingen die verkeerd gaan worden niet vermeld of alleszins verbloemd. Als je de straatkinderen in Kigali opsluit, wegstuurt en verbiedt in de stad te komen, dan heb je inderdaad een stad die er wat welvarender uitziet dan andere Afrikaanse steden, maar daarmee zijn de straatkinderen niet verdwenen. Arme wijken in Kigali worden door de overheid afgebroken en vervangen door villawijken, want Kigali moet zijn imago van ontwikkelde stad waarmaken. Als je mensen zodanig bang maakt voor politiek en overheid, is er inderdaad weinig protest of kritiek op die overheid, maar dat betekent niet dat er een rustig politiek klimaat is met fundamentele vrijheden voor de bevolking.

Één van de meest frustrerende dingen is dat mensen als Tony Blair of Bush de regering zo openlijk steunen zonder enige kritische opmerking. Ze gaan graag en breedlachend op de foto met de president. Kritische vragen over de huidige president en regering worden genegeerd. Amerikanen en Britten hebben hier dan ook helemaal geen visum nodig omdat ze ‘vriendjes’ zijn van de huidige regering. Belgen en Fransen die een stuk kritischer zijn en die in het verleden niet altijd op goede voet stonden met de huidige president (een vroegere rebellenleider) wordt het heel wat moeilijker gemaakt om aan een visum te geraken (om niet te zeggen dat ze geweerd worden).

Het moet wel gezegd dat het straf blijft hoe men in veertien jaar uit het niets een staat opgebouwd heeft. Dit land zag veertien jaar geleden nog één van de ergste oorlogen uit de moderne geschiedenis. De huidige president is begonnen als een generaal die het land veroverd heeft, maar is intussen geëvolueerd tot een staatsman die een strak en groot overheidsapparaat leidt. We moeten hem wat krediet geven, maar toch niet teveel.